04. ο ρολοσ του χαρουπιου στην υγεια και αλλου
-
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ
-
4.1 φαρμακευτικη δραστικοτητα
ΧΑΡΗΣ ΠΡΑΤΣΙΝΗΣ
Χημικός, Ερευνητής, Ινστιτούτο Βιοεπιστημών και Εφαρμογών, ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος"
Το χαρούπι αλλά και τα φύλλα και ο φλοιός της χαρουπιάς μπορούν να έχουν πολλαπλές φαρμακευτικές χρήσεις, όπως μαρτυρούν στοιχεία της παραδοσιακής ιατρικής από όλες τις μεσογειακές και αραβικές χώρες (Ελλάδα, Κύπρος, Ιταλία, Ισπανία, Μαρόκο, Τυνησία, Λίβανος, Ιορδανία, Ισραήλ, Τουρκία, Ιράκ, Ιράν)1.
Η σύγχρονη επιστήμη έχει αρχίσει να συγκεντρώνει πειραματικά δεδομένα, κυρίως από μελέτες σε πειραματόζωα, που φαίνεται να υποστηρίζουν αυτές τις χρήσεις. Για παράδειγμα, η αντιοξειδωτική δράση εκχυλισμάτων από το χαρούπι και το φλοιό της χαρουπιάς οδηγεί σε ελάττωση του οξειδωτικού φορτίου σε διάφορους ιστούς του οργανισμού2,3. Ιδιαίτερα όσον αφορά το πεπτικό σύστημα, τα εκχυλίσματα του χαρουπιού φαίνεται να διαθέτουν και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες4, ενώ το κόμμι (κόλλα) από τον καρπό αναστέλλει τη βρεφική γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση5.
Πολύ σημαντικές είναι και οι αντιδιαβητικές ιδιότητες των εκχυλισμάτων του φυτού, καθώς δρουν σε ένζυμα-κλειδιά για την έναρξη του διαβήτη τύπου-ΙΙ και βελτιώνουν τους δείκτες απορρόφησης και ανοχής γλυκόζης σε διαβητικά πειραματόζωα6,7. Οι πλούσιες σε πολυφαινόλες φυτικές ίνες του χαρουπιού φαίνεται να επιδρούν ευεργετικά και στο ήπαρ των κουνελιών αναστέλλοντας τη δυσλιπιδαιμία που προκαλείται από διατροφή πλούσια σε χοληστερόλη8.
Όλες οι παραπάνω πληροφορίες, καθώς και δεδομένα για πιθανές αγχολυτικές και αντικαταθλιπτικές ιδιότητες των προϊόντων της χαρουπιάς9,10, θα απαιτήσουν περαιτέρω ερευνητική προσπάθεια για την οριστική επιβεβαίωσή τους, καθώς και για την ανίχνευση των ευεργετικών συστατικών του χαρουπιού και τη διαλεύκανση των μοριακών μηχανισμών που κινητοποιούνται.
Βιβλιογραφία
1) Azab (2017) Eur. Chem. Bull. 6: 456
2) El Hajaji et al. (2011) Arab. J. Chem. 4: 321
3) Sebai et al. (2013) J. Med. Plants Res. 7: 85
4) Rtibi et al. (2017) Biomed. Pharmacother. 93: 522
5) Georgieva et al. (2016) World J. Clin. Pediatr. 5: 118
6) Custódio et al. (2015) Nat. Prod. Res. 29: 2155
7) Rtibi et al. (2017) J Sci Food Agric. 97: 2664
8) Valero‑Muñoz et al. (2019) Eur. J. Nutr. 58: 357
9) Avallone et al. (2002) Fitoterapia 73: 390
10) Agrawal et al. (2011) Nat. Prod. Res. 25: 450 -
ΠΡΟΛΗΨΗ ΠΑΘΗΣΕΩΝ
-
4.2 Τα χαρούπια στην πρόληψη χρόνιων παθήσεων
ΑΝΔΡΙΑΝΑ ΚΑΛΙΩΡΑ
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Καθηγήτρια, Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Σε πειραματικές μελέτες τα χαρούπια έχουν φανεί να ρυθμίζουν την υπέρταση ως αποτέλεσμα της βελτιωμένης ενδοθηλιακής λειτουργίας, της βελτιωμένης ελαστικότητας της αορτής και της βελτίωσης στη ροή του αίματος. Έχει επίσης βρεθεί ότι μειώνουν σημαντικά τη φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες.
Η ευαισθησία στην ινσουλίνη ως απόκριση στη θεραπεία με χαρούπι βελτιώνεται τόσο σε πειραματόζωα όσο και σε ανθρώπους. Επίσης, το χαρούπι είναι αποτελεσματικό στη μείωση της ολικής χοληστερόλης, της LDL χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων.
Είναι κοινώς αποδεκτό ότι τα οφέλη των χαρουπιών στην υγεία του ανθρώπου συνδέονται κυρίως με την υψηλή περιεκτικότητά τους σε φυτικές ίνες και με την παρουσία πολλών και διαφόρων φαινολικών ενώσεων, ενώ περιέχουν πρωτεΐνες, ορισμένα σάκχαρα και μικρή ποσότητα λίπους. Όσον αφορά τις φυτικές ίνες στο χαρούπι, αυτές είναι ως επί το πλείστο αδιάλυτες, αλλά περιέχονται και διαλυτές σε μικρότερη ποσότητα. Οι αδιάλυτες ίνες χαρουπιού αποτελούνται κυρίως από κυτταρίνη και ημικυτταρίνη, στις οποίες ανήκουν οι ξυλάνες, μαννάνες και γλυκάνες. Επειδή δεν αφομοιώνονται καθόλου, οι αδιάλυτες φυτικές ίνες δεν αποτελούν πηγή θερμίδων, αλλά βοηθούν στη μείωση της πρόσληψης θερμίδων, στη διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους αλλά και στη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης διαφόρων μορφών καρκίνου. Οι διαλυτές ίνες επίσης μειώνουν το σάκχαρο και ρυθμίζουν τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα. Επιπλέον, οι διαλυτές ίνες θεωρούνται ισχυροί ρυθμιστές της σύστασης του εντερικού μας μικροβιόκοσμου και μέσω αυτής της δράσης βελτιώνουν την υγεία και τον μεταβολισμό μας. Ως εκ τούτου, εικάζεται ότι συμβάλλουν στις θετικές επιδράσεις του χαρουπιού στη διαχείριση μεταβολικών διαταραχών και στην πρόληψη του διαβήτη και της παχυσαρκίας.
Σήμερα που η διατροφή μας βασίζεται σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες, λευκό ψωμί, ζυμαρικά ζάχαρη, τα χαρούπια, πλούσια σε φυτικές ίνες και φαινολικές ενώσεις, μπορεί να βοηθήσουν στη βελτίωση του μεταβολικού προφίλ μας και συνεπακόλουθα στη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου και διαφόρων μορφών καρκίνου.
Βιβλιογραφία
1) de la Fuente-Fernández et al. (2020) Antioxidants 9: 339
2) Ruiz-Roso et al. (2010) Plant Foods Hum. Nutr. 65: 50
3) Zhu et al. (2019) Chin.Med. 14: 40
4) Zunft et al. (2001) Adv.Ther. 18: 230
5) Zunft et al. (2003) Eur. J. Nutr. 42: 235 -
ΑΛΛΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ
-
4.3 Άλλες Χρήσεις του Χαρουπιού
ΚΡΙΤΩΝ ΚΑΛΑΝΤΙΔΗΣ
Βιοτεχνολόγος Φυτών, Καθηγητής, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Άλλες Χρήσεις του Χαρουπιού
Οικονομικά η πιο σημαντική χρήση του χαρουπιού αυτή τη στιγμή (και τώρα της χαρουπιάς στο σύνολό της.), είναι αυτή του κόμμεος των χαρουπιών (Locust-Bean Gum, LBG). To κόμμι του χαρουπιού, είναι ένας πηκτικός παράγοντας που χρησιμοποιείται στη βιομηχανία τροφίμων, Το κόμμι χαρουπιών χρησιμοποιείται ως πηκτικό και σταθεροποιητής για την αντικατάσταση του λίπους σε προϊόντα χαμηλών θερμίδων ή ως υποκατάστατο της γλουτένης.
Άλλες χρήσεις του δέντρου
Η χαρουπιά καλλιεργείται ευρέως στη βιομηχανία φυτωρίων κηπευτικών ως καλλωπιστικό φυτό για μεσογειακά κλίματα και άλλες εύκρατες περιοχές σε όλο τον κόσμο, όντας ιδιαίτερα δημοφιλές στη Μεσόγειο αλλά και στην Καλιφόρνια και την Αυστραλία. Το φυτό αναπτύσσει σμιλευμένο κορμό και τη μορφή καλλωπιστικού δέντρου αφού «σηκωθεί» καθώς ωριμάζει, διαφορετικά χρησιμοποιείται ως πυκνό θαμνώδες είδος σε μεγάλους φυσικούς φράκτες. Η Χαρουπιά είναι πολύ ανθεκτική στην ξηρασία, εφόσον δεν καλλιεργηθεί με σκοπό τη συγκομιδή καρπών, μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη σχεδίαση τοπίου ξεροφυτικών κήπων αλλά και σε πάρκα, όπως επίσης σε δασώσεις ιδίως ξεροφυτικών περιοχών. Καθώς δε αντέχει στην ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων γίνεται όλο και δημοφιλέστερη για την χρήση της στο αστικό τοπίο, όπως σε πλατείες, πεζοδρόμια κ.α.
Τέλος οι χαρουπιές παρέχουν επίσης ξύλο που χρησιμοποιείται για την κατασκευή σκευών και κάρβουνου βραδείας καύσης και εκχυλίζεται για να αποδώσει έναν παράγοντα βαφής υφασμάτων.
4.1 φαρμακευτικη δραστικοτητα
ΧΑΡΗΣ ΠΡΑΤΣΙΝΗΣ
Χημικός, Ερευνητής, Ινστιτούτο Βιοεπιστημών και Εφαρμογών, ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος"
Το χαρούπι αλλά και τα φύλλα και ο φλοιός της χαρουπιάς μπορούν να έχουν πολλαπλές φαρμακευτικές χρήσεις, όπως μαρτυρούν στοιχεία της παραδοσιακής ιατρικής από όλες τις μεσογειακές και αραβικές χώρες (Ελλάδα, Κύπρος, Ιταλία, Ισπανία, Μαρόκο, Τυνησία, Λίβανος, Ιορδανία, Ισραήλ, Τουρκία, Ιράκ, Ιράν)1.
Η σύγχρονη επιστήμη έχει αρχίσει να συγκεντρώνει πειραματικά δεδομένα, κυρίως από μελέτες σε πειραματόζωα, που φαίνεται να υποστηρίζουν αυτές τις χρήσεις. Για παράδειγμα, η αντιοξειδωτική δράση εκχυλισμάτων από το χαρούπι και το φλοιό της χαρουπιάς οδηγεί σε ελάττωση του οξειδωτικού φορτίου σε διάφορους ιστούς του οργανισμού2,3. Ιδιαίτερα όσον αφορά το πεπτικό σύστημα, τα εκχυλίσματα του χαρουπιού φαίνεται να διαθέτουν και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες4, ενώ το κόμμι (κόλλα) από τον καρπό αναστέλλει τη βρεφική γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση5.
Πολύ σημαντικές είναι και οι αντιδιαβητικές ιδιότητες των εκχυλισμάτων του φυτού, καθώς δρουν σε ένζυμα-κλειδιά για την έναρξη του διαβήτη τύπου-ΙΙ και βελτιώνουν τους δείκτες απορρόφησης και ανοχής γλυκόζης σε διαβητικά πειραματόζωα6,7. Οι πλούσιες σε πολυφαινόλες φυτικές ίνες του χαρουπιού φαίνεται να επιδρούν ευεργετικά και στο ήπαρ των κουνελιών αναστέλλοντας τη δυσλιπιδαιμία που προκαλείται από διατροφή πλούσια σε χοληστερόλη8.
Όλες οι παραπάνω πληροφορίες, καθώς και δεδομένα για πιθανές αγχολυτικές και αντικαταθλιπτικές ιδιότητες των προϊόντων της χαρουπιάς9,10, θα απαιτήσουν περαιτέρω ερευνητική προσπάθεια για την οριστική επιβεβαίωσή τους, καθώς και για την ανίχνευση των ευεργετικών συστατικών του χαρουπιού και τη διαλεύκανση των μοριακών μηχανισμών που κινητοποιούνται.
Βιβλιογραφία
1) Azab (2017) Eur. Chem. Bull. 6: 456
2) El Hajaji et al. (2011) Arab. J. Chem. 4: 321
3) Sebai et al. (2013) J. Med. Plants Res. 7: 85
4) Rtibi et al. (2017) Biomed. Pharmacother. 93: 522
5) Georgieva et al. (2016) World J. Clin. Pediatr. 5: 118
6) Custódio et al. (2015) Nat. Prod. Res. 29: 2155
7) Rtibi et al. (2017) J Sci Food Agric. 97: 2664
8) Valero‑Muñoz et al. (2019) Eur. J. Nutr. 58: 357
9) Avallone et al. (2002) Fitoterapia 73: 390
10) Agrawal et al. (2011) Nat. Prod. Res. 25: 450
4.2 Τα χαρούπια στην πρόληψη χρόνιων παθήσεων
ΑΝΔΡΙΑΝΑ ΚΑΛΙΩΡΑ
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Καθηγήτρια, Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Σε πειραματικές μελέτες τα χαρούπια έχουν φανεί να ρυθμίζουν την υπέρταση ως αποτέλεσμα της βελτιωμένης ενδοθηλιακής λειτουργίας, της βελτιωμένης ελαστικότητας της αορτής και της βελτίωσης στη ροή του αίματος. Έχει επίσης βρεθεί ότι μειώνουν σημαντικά τη φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες.
Η ευαισθησία στην ινσουλίνη ως απόκριση στη θεραπεία με χαρούπι βελτιώνεται τόσο σε πειραματόζωα όσο και σε ανθρώπους. Επίσης, το χαρούπι είναι αποτελεσματικό στη μείωση της ολικής χοληστερόλης, της LDL χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων.
Είναι κοινώς αποδεκτό ότι τα οφέλη των χαρουπιών στην υγεία του ανθρώπου συνδέονται κυρίως με την υψηλή περιεκτικότητά τους σε φυτικές ίνες και με την παρουσία πολλών και διαφόρων φαινολικών ενώσεων, ενώ περιέχουν πρωτεΐνες, ορισμένα σάκχαρα και μικρή ποσότητα λίπους. Όσον αφορά τις φυτικές ίνες στο χαρούπι, αυτές είναι ως επί το πλείστο αδιάλυτες, αλλά περιέχονται και διαλυτές σε μικρότερη ποσότητα. Οι αδιάλυτες ίνες χαρουπιού αποτελούνται κυρίως από κυτταρίνη και ημικυτταρίνη, στις οποίες ανήκουν οι ξυλάνες, μαννάνες και γλυκάνες. Επειδή δεν αφομοιώνονται καθόλου, οι αδιάλυτες φυτικές ίνες δεν αποτελούν πηγή θερμίδων, αλλά βοηθούν στη μείωση της πρόσληψης θερμίδων, στη διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους αλλά και στη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης διαφόρων μορφών καρκίνου. Οι διαλυτές ίνες επίσης μειώνουν το σάκχαρο και ρυθμίζουν τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα. Επιπλέον, οι διαλυτές ίνες θεωρούνται ισχυροί ρυθμιστές της σύστασης του εντερικού μας μικροβιόκοσμου και μέσω αυτής της δράσης βελτιώνουν την υγεία και τον μεταβολισμό μας. Ως εκ τούτου, εικάζεται ότι συμβάλλουν στις θετικές επιδράσεις του χαρουπιού στη διαχείριση μεταβολικών διαταραχών και στην πρόληψη του διαβήτη και της παχυσαρκίας.
Σήμερα που η διατροφή μας βασίζεται σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες, λευκό ψωμί, ζυμαρικά ζάχαρη, τα χαρούπια, πλούσια σε φυτικές ίνες και φαινολικές ενώσεις, μπορεί να βοηθήσουν στη βελτίωση του μεταβολικού προφίλ μας και συνεπακόλουθα στη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου και διαφόρων μορφών καρκίνου.
Βιβλιογραφία
1) de la Fuente-Fernández et al. (2020) Antioxidants 9: 339
2) Ruiz-Roso et al. (2010) Plant Foods Hum. Nutr. 65: 50
3) Zhu et al. (2019) Chin.Med. 14: 40
4) Zunft et al. (2001) Adv.Ther. 18: 230
5) Zunft et al. (2003) Eur. J. Nutr. 42: 235
4.3 Άλλες Χρήσεις του Χαρουπιού
ΚΡΙΤΩΝ ΚΑΛΑΝΤΙΔΗΣ
Βιοτεχνολόγος Φυτών, Καθηγητής, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Άλλες Χρήσεις του Χαρουπιού
Οικονομικά η πιο σημαντική χρήση του χαρουπιού αυτή τη στιγμή (και τώρα της χαρουπιάς στο σύνολό της.), είναι αυτή του κόμμεος των χαρουπιών (Locust-Bean Gum, LBG). To κόμμι του χαρουπιού, είναι ένας πηκτικός παράγοντας που χρησιμοποιείται στη βιομηχανία τροφίμων, Το κόμμι χαρουπιών χρησιμοποιείται ως πηκτικό και σταθεροποιητής για την αντικατάσταση του λίπους σε προϊόντα χαμηλών θερμίδων ή ως υποκατάστατο της γλουτένης.
Άλλες χρήσεις του δέντρου
Η χαρουπιά καλλιεργείται ευρέως στη βιομηχανία φυτωρίων κηπευτικών ως καλλωπιστικό φυτό για μεσογειακά κλίματα και άλλες εύκρατες περιοχές σε όλο τον κόσμο, όντας ιδιαίτερα δημοφιλές στη Μεσόγειο αλλά και στην Καλιφόρνια και την Αυστραλία. Το φυτό αναπτύσσει σμιλευμένο κορμό και τη μορφή καλλωπιστικού δέντρου αφού «σηκωθεί» καθώς ωριμάζει, διαφορετικά χρησιμοποιείται ως πυκνό θαμνώδες είδος σε μεγάλους φυσικούς φράκτες. Η Χαρουπιά είναι πολύ ανθεκτική στην ξηρασία, εφόσον δεν καλλιεργηθεί με σκοπό τη συγκομιδή καρπών, μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη σχεδίαση τοπίου ξεροφυτικών κήπων αλλά και σε πάρκα, όπως επίσης σε δασώσεις ιδίως ξεροφυτικών περιοχών. Καθώς δε αντέχει στην ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων γίνεται όλο και δημοφιλέστερη για την χρήση της στο αστικό τοπίο, όπως σε πλατείες, πεζοδρόμια κ.α.
Τέλος οι χαρουπιές παρέχουν επίσης ξύλο που χρησιμοποιείται για την κατασκευή σκευών και κάρβουνου βραδείας καύσης και εκχυλίζεται για να αποδώσει έναν παράγοντα βαφής υφασμάτων.
